Aylar süren tatlı yolculuğun sonunda minik kuzunuz artık kucağınızda. Kollarınızda sıcacık varlığıyla sizi ısıtırken onu seyretmek sizin için belki de en huzurlu anlardan biri. Ancak günler geçtikçe, bebeğinizin bakım ve banyo rutinleri esnasında gözlerinde, bedeninde, cildinde sarıya çalan bir renk değişimi mi fark ettiniz? Öyleyse bebeğinizi dikkatle takip etmeye devam edin, minik yavrunuzda yenidoğan sarılığı başlamış olabilir.
Sarılık Nedir?
Bebeğinizin cilt renginin değiştiğini fark edince çevreden bebek sarılığı ifadesini duymuş olabilirsiniz. Sarılık kelimesi başta kulağa ürkütücü gelse de, endişe etmeyin. Bebeklerde sarılık, yenidoğanların yaklaşık %60’ında, erken doğumlarda ise %80 oranında görülebilen ve oldukça sık rastlanan bir durumdur. Tedavisi ve neler yapabileceğinize dair ayrıntılara geçmeden önce dilerseniz sarılık hastalığını biraz daha detaylandıralım. Bebeklerde sarılık, öncelikle yüzde ve göz akında sarıya dönük bir renk değişimi ile kendini gösteren, ilerleyen aşamada ise vücudun yukarısından aşağıya olmak üzere yayılan bir hastalıktır.
Sarılığın çeşitli türleri de söz konusu:
Fizyolojik Sarılık: Doğumdan sonra yavaş yavaş başlayan, daha sonra ise kendiliğinden düzelen sarılıktır. Tedavi gerektirmese de fark ettiğinizde hekiminize danışmanızda ve kontrol ettirmenizde fayda var.
Patolojik Sarılık: Patolojik sarılık doğumdan hemen sonra başlar. Kan uyuşmazlığı, enfeksiyon gibi çeşitli sebeplerle ortaya çıkan bu durum biraz daha ciddidir. Uzman hekimin kontrolü ve müdahalesi gerekebilir.
Uzamış sarılık: 2 ile 3 haftadan fazla süren sarılık durumlarına denir. Zamanında doğan bebekler için 2, erken bebekler için 3 haftadan fazla süren bir sarılık türüdür. Hekim değerlendirmesine ihtiyaç duyulur.
Sarılık Neden Olur?
“Bebeklerde sarılık neden olur?” sorusu aklınızdan geçiyor olmalı. Yenidoğan bebeklerde sarılık nedeni bebeklerin karaciğerinde normalin üstünde bilirubin birikmesidir. Karaciğerin yeterince olgunlaşmamış olmasından dolayı görülen bu durum genellikle birkaç hafta içerisinde düzelir; çünkü karaciğer de yeterli olgunluğa erişir. Bunların dışında sarılığın görülmesinin çeşitli sebepleri ve risk faktörleri var:
- Yetersiz beslenme
- Genetik etkenlerin varlığı
- Anne-bebek arasında görülen kan uyuşmazlığı
- Bebek kanında enfeksiyon görülmesi
- Bebek kanında karaciğer hastalıkları olması
- Bebekte safra kanallarında tıkanıklık olması
- Kan hücresine bağlı çeşitli rahatsızlıklar görülmesi
- Enzim eksikliği olması
- Erken ve geç doğum
- Çoğul gebelik
- Zorlu doğum olması
- Anne yaşının fazla olması
- Bu konuda daha önce tedavi gerektirecek seviyede sarılık yaşayan bir kardeşin olması
- Annede diyabet
Bebeklerde Sarılık Nasıl Anlaşılır?
Bebeğinizde sarılık olup olmadığını anlamak aslında o kadar da zor değildir. Çünkü ciltte ve gözlerde beliren bir renk değişimi söz konusudur. Bebeklerde sarılık belirtileri ciltte sarıya dönük bir renk değişimi ve kan değerleri ile kendini gösterir. Sarılık belirtisi genellikle bebeklerin 2 ve 3. günlerinde görülmeye başlar. İlk olarak bebeğinizin yüzünde ve göz akındaki renk değişimi, ilerleyen safhada kol ve bacaklar ile el ve ayaklara ulaşır.
Sarılık belirtisi ciltteki sarımsı renk ile kendini gösterir ancak her ortam ve ışıkta bunu fark edemeyebilirsiniz. Gün ışığı ve floresan ışığı sarılık belirtisini daha iyi fark edebilmenizi sağlar. Sarılık belirtisini teyit etmenin bir yolu daha var: Bebeğinizin cildine parmağınızla hafif bir bası uygulayıp çekin. Parmağınızı bastırdığınız alandaki ten rengi sarı ise bebeğinizde sarılık başlamış demektir.
Normal şartlarda sarılık bir ile iki hafta içerisinde kendiliğinden geçer. Ancak aksi durumlar da görülebilir. Hastalığın geçmesiyle beraber sarılık belirtisi de zamanla kendiliğinden kaybolur. Bebeğinizin hep uyumak istemesi ve emmeden uzaklaşması bir diğer sarılık belirtisidir.
Sarılık Olan Bebek Nasıl Uyandırılır?
Yenidoğan bebekleri beslemek için uyandırmak bazen güç olabilir. Sarılık belirtisi görülen bebekleri emzirmek için uyandırmak da bir hayli zordur. Çünkü kanda yükselen bilirubin seviyesi bebeğinizde uykuya neden olur. Sarılık görüldüğünde bebeğin beslenmesi ekstra önem kazanır; çünkü kandaki bilirubin seviyesi beslenme ve boşaltım döngüsüyle normale dönmeye başlar. Bunun için uyuyan bebeğinizi çeşitli yöntemlerle uyandırabilirsiniz:
- Bebeğinizin ağız kenarlarına göğsünüz ve sütünüzü değdirerek emme refleksini uyandırmaya çalışın.
- Ayakaltlarına temas edin.
- Masaj yapın.
- Üşümesine izin vermeden kıyafetlerini çıkarın.
- Altını açın, bebek bakımı uyanmasını sağlayabilir.
- Bebeğinizle konuşun.
Bebeklerde Sarılık Nasıl Geçer?
Bebeklerde sarılık, altında yatan başka bir neden yoksa beslenme ve boşaltımla zamanla kendiliğinden geçer. Ancak risk faktörleriyle ortaya çıkan sarılıklarda gözlem, tedavi ve müdahale zorunlu hale gelebilir. Bunu anlamanın yolu elbette bir uzman hekime görünmektir. Hekimin yapacağı ilk şey, minik yavrunuzu muayene etmek ve kan değerlerini kontrol etmek olacaktır. Duruma göre hekim bebeğinizi gözleme alabilir, sarılık düzeyi ilerlemiş ise “fototerapi” denilen belli düzeyde UV ışını tedavisi talep edebilir, durum daha da ciddi ise kan değişimi yapılması gerektiğini söyleyebilir. Bu noktada “Yenidoğan bebeklerde sarılık sınırı kaçtır?” diye merak edebilirsiniz. Bir yenidoğanın kanındaki normal bilirubin seviyesi 1-2 mg/dl’dir. Bilirubin seviyesi 5 mg/dl’yi aşarsa sarılık belirtisi fark edilir hale gelir. “Yenidoğan bebekte sarılık riski ne zaman geçer?” diye soracak olursanız bu süre 7-10 gün civarıdır. Fizyolojik sarılıkta beslenmesine devam eden bebek kandaki bilirubini bu süre içerisinde atar. Ancak altta yatan farklı sebeplerin olması durumunda sarılık tedavisinin seyri de şiddete göre değişim gösterir. Yenidoğan sarılığı sık görülmesine ve tehlikeli görülmemesine rağmen sebeplerin araştırılması ve hekim kontrolünü gerektirir. Ciddi seyreden ve tedavi edilmeyen yenidoğan sarılığı, beyin dokusu üzerinde önemli hasarlara ve ilerleyen dönemlerde nörolojik rahatsızlıklara sebep olabilir. Uzun vadede işitme ve görme sorunları ile zekâ geriliği ve motor gelişimde geriliğe yol açabilir.
Bebeğinizde sarılık belirtisi fark ettiğinizde yapmanız gereken şey, telaş yapmadan bir uzman hekime danışmak ve bebeğinizi bol bol beslemek. Uzman hekim desteği, sakinlik ve sabırla bebeğiniz sağlığına kısa sürede kavuşacaktır.
