Doğum, emzirme, ek gıda, ilk adımlar derken yorucu ama bir o kadar da keyifli ve tempolu iki seneyi bebeğinizle geride bıraktınız. Şimdiye kadar sizinle oldukça uyumlu davranışlar sergileyen o yumuşak huylu güzel yavrunuz artık size itiraz etmeye, sesini yükseltmeye mi başladı? O zaman öfkeli ve tansiyonu yüksek günler kapıda olabilir. Çocuğunuz için 2 yaş sendromu başladıysa bu yazıyı okumakta fayda var.
Çocuklarda öfke denilince akla ilk olarak 2 yaş dönemi gelse de maalesef bu sadece bir başlangıç. Çocuklarda öfke problemi gelişimsel dönemlere bağlı olarak çeşitli yaş dönemlerinde ortaya çıkabiliyor. Bunun yanı sıra stres, gerginlik, anne baba tutumu gibi sebeplerle de öfke sorunları görülebiliyor.
Çocuklarda Öfke Nöbeti Nedir?
Öfke; engellenme, üzüntü, gözdağı, haksızlık gibi çeşitli durumların sonucunda bireylerin duyduğu histir. “Öfke nöbeti nedir?” sorusuna ise, çeşitli sebeplerle öfke duyan çocukların öfkelerini kontrol altına alamaması; çığlık atma, vurma, bağırma, kendini yerlere atma gibi davranışlarla duygularını şiddetli bir şekilde dışarıya yansıtması durumudur, şeklinde cevap verebiliriz.
Çocuklarda öfke nöbeti en çok 2 yaş döneminde görülür. Çocukların birey olduğunu kanıtlama, istediğini yaptırma, özerkleşme ve keşfetme konusunda ısrarcı olması sonucu bazı konularda anne babalarla ters düştüğü bir dönemdir. Çocuklarda öfke kontrolü henüz gelişmediğinden bunun sonucu olarak da inatlaşma, bağırma, ağlama, çığlık atma gibi davranışlarla seyreden öfke nöbeti görülebilir. Belirli yaş dönemlerinde gelişimsel olarak normal kabul edilen öfke krizinin ilerleyen yaşlarda da devam etmesi ve tekrarlaması durumunda altında farklı sebepler aranması gerekebilir. Yine de “Öfke nöbeti neden olur?” sorusuna genel hatlarıyla şöyle cevap verebiliriz:
- Özellikle 2 yaş döneminde bağımsızlaşmaya ve yeni deneyimler elde etmeye çalışan çocukların anne babalar tarafından engellenmesi
- Yine bu dönemde dil gelişiminin bazı çocuklarda kendilerini ifade edebilecek kadar gelişmemiş olması
- Zamanında giderilmeyen fiziksel ihtiyaçlar: Tuvalet ihtiyacı, beslenme ihtiyacı, uyku ihtiyacı gibi…
- Yapmak isteyip yapamadıkları konusunda duyulan hayal kırıklıkları: Konuşmak, yürümek gibi…
- Tutarlı olmayan anne baba tutumları
- Anne baba ya da diğer kişilerin öfke nöbetlerinin pekiştirilmesine neden olabilecek davranışlarda bulunması (Gereğinden fazla ilgi gösterilmesi, izin verilmemesi gereken durumlarda çocuğun ısrarcı davranışları ya da ağlaması nedeniyle istediğinin hemen yapılması gibi… Bunu öğrenen çocuk ağlayarak, bağırarak vs. istediğini elde etmeyi öğrenecektir.)
Çocuklarda Öfke Nöbeti Belirtileri Nelerdir?
Çocukların öfke nöbeti esnasında sergilediği davranışlar ve duygu durumları çocuktan çocuğa değişiklik gösterir. Çünkü her çocuk kişisel ve çevresel bağlamda biriciktir. Her çocuğun mizacı farklıdır. Aynı şekilde aile, içerisinde bulunduğu ortam ve çevresinden gördüğü tutum ve davranışlar da farklılık gösterir. İhtiyaçlarının zamanında giderilip giderilmemesi, gereken sevgi ve ilgi ortamına sahip olup olamaması, istenmeyen davranışlar sergilediğinde ailesi ve çevresinden gördüğü tepki ve tutumlar her ailede farklı olabilir. Bu dinamikler ise çocuğun öfkesinin şiddetini ve süresini etkileyebilir. Tüm bunlarla beraber öfke nöbeti belirtilerini genel hatları ile şöyle özetleyebiliriz:
- Bağırma
- Çığlık atma
- Ağlama
- Tutturma
- İnatlaşma
- Çevresindeki nesneleri fırlatma
- Kendisine zarar verme
- Çevresine zarar verme
- Kendini yerlere atma
Çocuklarda Öfke Kontrolü Nasıl Sağlanır?
Çocuklarda öfke nöbeti anları ister kısa sürsün ister uzun, anne babalar için oldukça zor bir süreçtir. Her şeyden öte özellikle 2 yaşına kadar gayet uyumlu olan bebeğinin bu değişimine tanıklık etmek ve ne yapacağını bilememek ebeveynleri zorlayabilir. Aslında bu nöbet anları çocuklar için de kolay değildir. Çünkü çocuğunuz istemediği durumlara ya da zamanında giderilmeyen ihtiyaçlarına karşı tepki gösterir. Çoğu zaman tek isteği anlaşılmaktır. Kendini dilediği gibi ifade edebilmektir ya da bir birey olduğunu karşı tarafa hissettirebilmektir. Bunu ise henüz kontrolünü sağlayamadığı duyguları ve davranışları ile gösterir.
İşte çocuğunuz öfke krizi yaşadığı anlarda anne baba olarak olumlu ve tutarlı tavırlar sergilemeniz öfkesinin şiddetini, süresini ve öfke kontrolü için ne yapması gerektiğini modelleyebilmesinde ona yardımcı olur. Zaman zaman kendinizi çaresiz hissettiğiniz bu anlarda bazı metotlar izleyerek çocuklarda öfke kontrolünü sağlayabilirsiniz. Gelin, şimdi kısaca bunlardan bahsedelim:
- Olabildiğince sakin kalmaya çalışın. Sesinizi yükseltmek, bağırmak bir çözüm olmadığı gibi hem süreci kötü etkiler hem de çocuklarda öfke kontrolü konusunda iyi bir rol model olmaz.
- Uzun uzadıya konuşmak, öğütler vermek işe yaramayacaktır.
- Sakinleşene kadar bir süre onu görmezden gelebilirsiniz. “Sen sakinleşene kadar ben buradayım, yanındayım.” mesajını verebilirsiniz.
- Öfke nöbeti toplum içerisinde yaşanıyorsa sakinleşmesi için ona bir ortam sunup bu süre boyunca yanında bulunabilirsiniz.
- Dikkatini dağıtmak, başka şeylerle oyalanmasını sağlamak fayda sağlayabilir. Sevdiği bir kitap göstermek, orada anlatılanlara dikkatini yöneltmek işe yarabilir. İlgisini sevdiği bir oyuncak üzerine çekerek de sürecin seyrini değiştirebilirsiniz.
- Çocuğunuz bir isteği gerçekleşmedi diye öfke krizi yaşıyorsa susması için isteğini hemen karşılamak bu davranışının pekişmesine neden olabilir.
- Çocuğunuzu sevdiğinizi ona hissettirmeniz, dile getirmeniz önemlidir. Bu davranışlarını doğru bulmadığınızı söylerken sevginizden bir şey eksilmediğini de hissettirmelisiniz.
- Çocuklarda öfke kontrolü sağlanamadığında şiddet ortaya çıkabilir. Anneye duyulan öfke ile beraber vurma davranışı görülebilir. Böyle durumlarda çocuğunuzu durdurup onu anladığınızı ama size vurmasını istemediğinizi ifade edebilirsiniz.
- Çocuklarda öfke kontrolü sağlamak için ona sakin bir alan sunabilirsiniz. Bu sürede yanında olmalı, ne zaman dilerse ona sarılmak ve onunla konuşmak için orada bulunacağınızı söylemelisiniz.
- Çocuğunuzun tercihlerine, düşüncelerine saygı gösterin, onu önemseyin. Onunla kaliteli vakit geçirmeyi ihmal etmeyin.
Çocuklarda Öfke Nasıl Geçer?
Öfke krizleri çeşitli yaş dönemlerinde daha sık görülebilir. Bu ise genellikle belirli eşiklere, geçiş dönemlerine denk gelir. Bebeklikten çıkılıp özerkleşmenin görüldüğü 2 yaş dönemi, pek çok alanda büyümenin hızla gerçekleştiği ergenlik dönemi ve ilk çocukluktan çıkılan 6 yaş döneminde bu krizler daha sık ve şiddetli yaşanabilir.
2 yaş, ergenlik ve 7 yaş öfke kontrolü için, sizin sergileyeceğiniz tutum ve davranışlar oldukça etkilidir. Kriz anında çocuğunuza sunduğunuz çözüm önerileri ve yapıcı bir tutum, onların da öfke kontrolü konusunda bu davranışınızı model almasını sağlayabilir. Bu nedenle sakin alıp olabildiğinde yapıcı ve iletişim odaklı davranmak oldukça önemlidir. Böylece hem bu zorlu anları atlatabilir hem de çocuğunuza iyi bir rol model olabilirsiniz.
