İlk ayların telaşlı evrelerini atlatıp bebeğini büyüten her anne baba merakla minik yavrusunun ağzından dökülecek ilk kelimeleri bekler. İlk hangi kelimeleri söyleyeceği, nasıl telaffuz edeceği, konuşma esnasındaki ses tonunun nasıl olacağı ile ilgili heyecanlar hiç bitmez. Bir an önce anne ve baba kelimelerini duyabilmek için kulağına sürekli bu kelimeleri tekrar ettiğinizden hiç şüphemiz yok. Ne var ki bebeklerde konuşma bebekten bebeğe değişiklik gösterebilen bir gelişim alanıdır. Her bebeğin biricik olması, kendine özgü bir hızda gelişim basamaklarını tırmanması gibi dil gelişimi de her bebekte farklı hızla ilerleyebilir. Bununla birlikte bebeklerde dil gelişiminin belirli konuşma evreleri ile oluştuğunu ve bu şekilde dil ediniminin gerçekleştiğini de belirtelim. Şimdi dilerseniz “Bebekler ne zaman konuşur?”, “Bebeğiniz hangi evrelerden geçerek konuşmaya başlar?” sorularının ışığında konumuzu detaylandıralım.
Bebek Ne Zaman Konuşur?
“Bebek kaç aylıkken konuşur?” sorusu, anne babaların yanıt bulmaya çalıştığı sorulardandır. “Bebekler kaç yaşında konuşur?” sorusuna net ve genel bir cevap vermek oldukça güçtür. Çünkü dil gelişimi kalıtsal ve çevresel etkenlerle beslenen bir gelişim alanıdır. İlk kelimelerin söylendiği ay, kelime dağarcığının genişliği ve yeni sözcük edinim hızı bebekten bebeğe değişiklik gösterir. Bebeklerde konuşma yaşının yani ilk kelimelerinin duyulmaya başladığı dönemin 8-18 aylar arasında olduğunu söylemek mümkündür.
Bebeklerde Dil Gelişimi Nasıl Olmalı?
Bebekler doğdukları andan itibaren çeşitli iletişim şekilleri, dil ve konuşma becerisi ile dünyaya gelirler. Başlangıçta isteklerini ve sıkıntılarını ağlayarak ve çeşitli sesler çıkararak dile getirirken ilerleyen aylarda kelimeleri kullanmaya başlarlar. Bebeklerde konuşma gelişimi konusunda bazı evrensel süreçler vardır. Her bebek bu evrensel adımları takip ederek dil becerisi kazanır. Daha sonra ise çevresel faktörler ve uyaranlar devreye girer. Bebeğiniz konuşma konusunda ne kadar çok uyarana ve ortama maruz kalırsa dil gelişimi o denli hızlı olur. Bununla beraber kalıtsal faktörleri de atlamamak gerekir. Dil gelişim hızı çevresel faktörlerle beraber kalıtsal faktörlerin de etkisi altındadır. Dil gelişimi konusunda anne babaların en çok merak ettiği ve hevesli olduğu konulardan biri de yabancı dil eğitimidir. Bu nedenle “Bebeklerde yabancı dil eğitimi ne zaman başlamalı?” cevabı aranan sorular arasında yer alır. Bu konudaki genel kanı, bebeklerin ana dillerine hâkim olmadan yabancı dil eğitimine başlamamaları gerektiğidir. Ana diline hâkim olan bir çocuğun ikinci dili öğrenmesinin çok daha sağlıklı olduğu savunulur.
Konuşma Evreleri Nelerdir?
Bebeklerde dil gelişimi belirli evreleri takip ederek olur. Bebeklerde dil gelişimi evrelerini genel olarak konuşma öncesi dönem ve konuşma dönemi olarak ikiye ayırabiliriz. Konuşma öncesi dönemi, bebeğinizin ilk kelimelerini söylemeden önce çeşitli ses denemeleri yaptığı evre olarak nitelendirebiliriz. Konuşma dönemi ise ilk kelimelerin ve cümlelerin duyulduğu dönemdir. Bebeklerde konuşma evrelerini şöyle özetleyebiliriz:
Konuşma Öncesi Dönem:
- Yenidoğan Dönemi (0-6 Hafta): Bu dönemde ağlama en büyük iletişim yoludur. İlk etapta bebekler ağlamanın fonksiyonunu bilmez; amaçsız, refleks olarak bir ağlama söz konusudur. İlk ayın sonlarında seslerde değişim olur. Çeşitli nedenlerle duyulan rahatsızlığın bir ifadesi haline gelir.
- Gığıldama Dönemi (6 Hafta-3 Ay): Konuşmaya benzer seslerin çıkarıldığı dönemdir. Bebekler çeşitli ünlü ve ünsüz harflerle ses denemeleri yaparlar. Ses üretimi başlasa da hala önemli ölçüde refleksif olduğu söylenebilir.
- Mırıldanma Dönemi (3-6 Ay): Agulama da denilen bu dönemde bebek çeşitli sesler çıkarır ve bunu bir oyuna çevirir. Ünlü ve ünsüz harflerin olduğu tek heceler türetmeye başlar.
- Mırıldanmanın Tekrarı (6-9 Ay): Bu dönemde bebekler ünlü ve ünsüz seslerden oluşan heceleri tekrar etme eğilimindedirler. En çok “ma”, “ba”, “de” gibi heceleri tekrar ederler. Hece üretimleri esnasında ilk sözcükleri de söyleyebilirler. Çevresinden duyduğu sözcükleri taklit etmeye çalışırlar.
Konuşma Dönemi:
- Ses Sözcükler Dönemi (9-12 Ay): Bu dönemde bebekler ana dilde bulunan sesler üretirler. Akıcı ama anlamdan yoksun sesler üretirler. Bu dönemde anlamı olmayan ama tonlama olarak düz cümle ya da soru cümlesini çağrıştıran yapılar oluştururlar. Birkaç kelime ve jeste hâkim olabilirler.
- Tek Sözcükler Dönemi (12-24 Ay): bu dönemde bebekler gerçek konuşmaya geçiş yaparlar. Bu dönemde 1-30 sözcük söyleyebilir hale gelir. 18 aylık bebek dil gelişiminde önemli ilerlemeler görülür. Ortalama 20 kelimeyi konuşabilir hale gelir. “20 aylık bebek kaç kelime konuşur?” diye soracak olursanız 60 kelimeye kadar konuşabildiğini söyleyebiliriz.
- İki Sözcüklü Birleşimler Dönemi (18-24 Ay): Bu dönemde yeni kelimeler öğrenilir. Ortalama 20-100 kelime anlamlı olarak kullanılabilir. Vücut dili ile ifadenin yerini sözcüklerle ifade alır.
Geç Konuşma Halinde Ne Yapılmalı?
Anne babalar bebeklerinin bir an önce konuşmasını ister ve bu süreci yakından takip edebilirler. Ancak bazı bebeklerde ayına uyumlu dil gelişimi görülmeyebilir. Bebeklerde konuşma gecikmesi çeşitli sebeplere bağlı olarak gelişebilir. Fiziksel, bilişsel, nörolojik ve psikolojik etkenler rol oynayabilir. Bu durumu yaşayan ebeveynler “Bebekler en geç ne zaman konuşur?” sorusuna cevap aramaya başlayabilirler. Bebeklerde geç konuşma söz konusuysa altta yatan sebebin araştırılması ve bebeğin yakından takip edilmesi gerekir. Bebeklerde konuşma geriliği işitme sorunları, yarım damak-dudak problemi, dil bağı gibi fiziksel sorunlardan kaynaklı olabilir. Otizm spektrum bozukluğu, zekâ geriliği, psikiyatrik sorunlar, büyüme ve gelişmeden gerilik, ailede dil gecikmesi öyküsünün varlığı, iki dillilik, uyaran eksikliği gibi çok çeşitli faktörlere bağlı olarak da gelişebilir. Konuşma geriliğinin dışında sesleri doğru çıkaramamak şeklinde görülen bebek konuşma sesi bozukluğu da görülebilir. Fiziki sorun yoksa bekle-gör yöntemi ile bebeğinizin dil gelişimini takip edip bir uzmandan destek alarak süreci yürütebilirsiniz.
Bebeklerde dil gelişimi için yapılması gerekenler oldukça çeşitlidir. Bebeğiniz doğduğu andan itibaren onunla sık sık konuşabilirsiniz. Bebeklerde müziğin faydalarından yararlanarak bebeğinizin dil gelişimini eğlenceli bir şekilde destekleyebilirsiniz. Bu konuda müzikli ve sesli oyuncaklardan da yararlanabilirsiniz. Bebeğinizle beraber el işi ve sanat oyuncakları ile oynarken konuşmak, kavramları öğretmek kelime dağarcığının gelişmesine fayda sağlayabilir. Dil gelişimi bilişsel gelişimle beraber ilerler. Bu bakımdan zihin ve beceri geliştirici oyuncaklar kullanarak hem bilişsel gelişimini hem de dil gelişimini destekleyebilirsiniz. Tüm bunların yanı sıra bebeğinizi olabildiğince farklı ortamlara dâhil edip farklı deneyimler elde etmesini ve keşifler yapmasını sağlamanız dil gelişimi ile beraber tüm gelişim alanları için oldukça faydalıdır.
Minik yavrunuz her geçen gün olanca hızıyla büyüyor. Yapmanız gereken onun gelişim hızına ayak uydurmak, zengin uyaranlarla bebeğinizi desteklemek, bu güzel ve eşsiz anların keyfini çıkarmak…
